Osmanlı Askeri Teşkilatı

- ASKERİ TEŞKİLAT :

Osmanlı beylik iken ordusu aşiretin gönüllü gazileri olan Türkmenler ve Ahilerden oluşuyordu.Orhan Bey döneminde sınırlar büyüdükçe bu kuvvetler ihtiyaca cevap vermedi .Bu yüzden İzmit kuşatmasından sonra “yaya” ve “müsellem” atlı askerlerden oluşan daimi bir ordu oluşturdu.

Osmanlı ordusu kara ve deniz olmak üzere ikiye ayrılıyordu.Kara ordusu kapıkulu askerleri, eyalet askerleri ve yardımcı kuvvetlerden meydana geliyordu.

Kara Ordusu:

A- Kapıkulu Ordusu: I. Murat döneminde Kazasker Çandarlı Kara Halil ile Karamanlı Kara Rüstem’in tavsiyeleri ile kurulmuştur.Merkezde bulundukları ,savaşta ve barışta padişahı, sarayı ve başkenti korumakla yükümlü oldukları için merkez ordusu olarak ta adlandırılmışlardır.Önceleri savaş esirleri arasından devşirildikleri için pençik oğlanı adı ile anılmışlardır.Savaş esirleri yeterli gelmeyince Rumeli’deki Hristiyan çocukları devşirilmeye başlandı.

Devşirme yöntemi genellikle şu şekilde yapılırdı:

• Önce fermanla devşirilecek çocuk sayısı, bölge ve görevliler (turnacıbaşı) belirlenirdi.
• Bölgedeki sancak beyi,kadı ve rahip çocukları belirlemede devşirme memuruna yardım ederdi.
• Orta boylu ve sağlıklı olanlar alınır,vücut kusuru bulunanlar devşirilmezdi.
• Bir erkek çocuğu olan aileden devşirme yapılmaz ve her aileden bir çocuk alınırdı.
• Sonradan Müslümanlığı kabul eden Hristiyan ailelerden devşirme yapılmazdı (Bosna halkı bundan muaf tutulmuştur).

Devşirme yöntemi ile küçük yaşta toplanan erkek çocuklar Türk ve İslam kültürünü öğrenmeleri için ailelerin yanına verilir.Burada Türk ve islam kültürü aldıktan sonra Acemioğlanlar Ocağına alınır,buradaki eğitim sonucunda kabiliyetlerine göre Enderun Mektebi yada kapıkulu ocaklarından birine kaydedilirdi.

Kapıkulu askerlerine üç ayda bir ulufe adı verilen maaş ödenir ve her padişah tarafından ilk tahta çıktığında cülus bahşişi verilirdi.Bu ocaklarda bulunanlar askerlik dışında başka bir işle uğraşmazlar ve evlenmezlerdi.

Kapıkulu Ocağı piyade(Yaya) ve Süvariler (Atlı) olmak üzere iki temel sınıftan oluşmaktaydı.

Kapıkulu Piyadeleri :

1. Acemioğlanlar Ocağı: Kapıkulu ordusuna kaynak oluşturan ocaktı.Devşirme yapılan çocuklar buraya alınır, yeteneklerine göre ya devlet adamı olarak yetiştirilmek üzere Enderun’a ,yada Kapıkulu Askeri olmak üzere diğer ocaklara gönderilirdi.
2. Yeniçeri Ocağı: Düzenli ve sistemli bir ordu bulundurma ihtiyacı üzerine 1363 ‘de kuruldu.Kapıkulu ordusunun en kalabalık grubudur.Savaşta padişahın emrinde merkezde yer alırlar.Barış zamanında ise İstanbul’da ve saray çevresinde bulunurlardı.
3. Topçu Ocağı: I: Murat zamanında kurulmuştur.Osmanlı ordusunda ilk top I.Kosova Savaşında kullanılmıştır.Top dökmek, top mermisi yapmak ve kullanmak bunların görevidir.
4. Top Arabacıları: Büyük topları savaş meydanına taşımak için XV.yüzyılda kurulmuştur.
5. Cebeci Ocağı: Askerlerin kullandığı silahları yapan ,tamir eden ve koruyan ocaktı.
6. Humbaracılar: Havan topu ,mayın ve el bombası gibi patlayıcıları yapan ve kullanan ocaktır.
7. Lağımcılar: Kuşatma savaşlarında kalelerin altına tünel kazan ve patlayıcılarla surları çökerten bir ocaktı.

Kapıkulu Süvarileri:Altı bölük halkı olarak ta adlandırılan Kapıkulu süvarileri atlı birlikler olup savaşta padişahın en yakınında bulunurlardı.

1. Sipahlar: Savaşta padişahın sağ tarafında bulunan sınıftır.
2. Silahtar: Padişahın solunda bulunan ve çadırını koruyan sınıftır. Padişahı korudukları için sipahlar ve silahtarlar özel birliklerden oluşmaktaydı.
3. Sağ Ulufeciler ve Sol Ulufeciler: Savaşta saltanat sancaklarını koruyan sınıflar
4. Sağ ve Sol Garipler:Ordunun ağılıklarını ve hazineyi koruyan sınıflardır.

Kapıkulu ordusunun bu bölümlerinin yanında Orhan Bey zamanında kurulduğu tahmin edilen Mehterhane de vardır.

Eyalet Askerleri:Toprak sistemine bağlı olarak oluşturulan ve dirlik sahiplerinin beslemek zorunda olduğu askerlerdir.Osmanlı ordusunun en kalabalık bölümünü oluşturmaktadır.Osmanlı toprak sisteminin doğal bir sonucu olarak oluşturulan bu ordu devlete ekonomik bakımdan yük oluşturmazdı.Sadece savaş zamanı bir araya gelen tımarlı sipahi ordusu tamamen Türklerden oluşurdu.Anadolu’dan gelenler Anadolu Beylerbeyinin komutasında ,Rumeli’den gelenler Rumeli Beylerbeyinin  komutasında savaşa katılır ve ordunun sağ ve sol kanatlarını oluştururlardı.

Yardımcı Kuvvetler:Savaş ve barış zamanında kendilerine verilen görevleri yerine getiren çeşitli birliklerdir.

• Akıncılar:Öncü birlikler olup , savaş öncesinde düşmana ilk saldırıyı yaparak onu şaşırtmaya ve gücünü öğrenmeye yönelik ileri harekat birlikleridir.Devletin batı sınırlarında teşkil edilmişlerdir.Tamamen Türklerden oluşur.
• Azaplar: Gönüllü yayalar olup savaşta merkez ordusunun önünde düşmana saldırırlardı.
• Yaya ve Müsellemler: Ordunun geri hizmetlerini yerine getiren birliklerdir.
• Deliler: Türklerden oluşan ve sınırları koruyan hafif süvari birlikleridir.Bekar Türk gençlerinden oluşur.Cesaretlerinden dolayı halk arasında deli olarak ün salmışlardır.
• Gönüllüler: Sınır boylarında yaşayan halktan seçilen ve sınırlardaki şehir ve kasabaları korumakla yükümlü birliklerdir.
• Beşliler: Sınır boylarındaki kaleleri korurlardı.Zaman zaman akına gidip düşman hakkında bilgi toplarlardı.Her beş aileden bir kişi alınarak oluşturulduğu için bu adla anılmışlardır.
• Sakalar: Ordunun su ihtiyacını karşılarlardı.
• Bağlı Devlet ve Beyliklerden Gelen Kuvvetler: İç işlerinde serbest dış işlerinde Osmanlıya bağlı devlet ve beylikler savaş zamanında istenilen sayıda asker vermek veya verilen görevi yerine getirmek zorundaydılar.Bunlar içerisinde en önemlisi Kırım kuvvetleridir.

Donanma :

Osmanlılarda ilk denizcilik faaliyetleri Karesi Beyliğinin alınmasıyla oluştu.Bu donanma ile Osmanlılar Rumeli’ye geçme imkanı elde ettiler.I.Bayezıt zamanında Gelibolu’da bir tersane kuruldu.İlk ciddi deniz savaşı I.Mehmet zamanında Venedik’le yapıldı.Fatih döneminden itibaren Osmanlı donanması denizlerde zaman içerisinde güçlenmeye başlamıştır.Osmanlı donanması Kanuni döneminde Ege ve Akdeniz’in en önemli gücü haline gelmiştir.

Osmanlı Donanma komutanına  Kaptan-ı Derya, gemi komutanlarına Reis ve deniz askerlerine de Levent denirdi.Donanmada Karamürsel, Kalite, Kadırga ve Mavna adı verilen küçük gemiler yanında Fırkateyn ve Kalyon denilen büyük gemilerde bulunurdu